De Socratische houding klinkt misschien abstract, maar is te vertalen naar een paar duidelijke kerngedachten. Hieronder lees je welke dat zijn en hoe je ze als IV-professional kunt toepassen.
Vertrek vanuit onwetendheid en nieuwsgierigheid
De kern van de Socratische houding is de erkenning van eigen onwetendheid. Socrates stelde dat wijsheid begint met verwondering: "Wisdom begins with wonder." Voor IV-professionals betekent dit dat je met open geest luistert naar de ander. Dit vereist een nieuwsgierige houding. Toon oprechte interesse in de belevingen, gedachten en ervaringen van de gesprekspartner, zonder zelf al invulling te geven.
Praktisch voorbeeld: Bij het onderzoeken van de informatiebehoefte van een gebruiker vertrek je vanuit het idee dat je niet weet wat de ander wil. Dit is essentieel: het gaat er niet om direct een oplossing te vinden, maar eerst de behoefte in kaart te brengen. Dat lukt alleen door verdiepende vragen te stellen. Zo kom je bij de onderliggende behoeften en ontdek je nieuwe inzichten, voor zowel jouzelf als de gebruiker.
Kwetsbaarheid en loslaten van aannames
Door te erkennen dat je niet alles weet, stel je jezelf kwetsbaar op. Vaak wordt er naar IV-professionals gekeken als probleemoplossers. Daardoor kan het kwetsbaar voelen om een onwetende houding aan te nemen. Toch is dat een essentieel onderdeel van de Socratische houding: aannames en oordelen loslaten. Je moet in staat zijn je eigen gedachten kritisch te bekijken en onderuit te halen als dat nodig is.
Praktische voorbeeld: Wil je als IV-professional informatiebehoeften achterhalen, de impact van veranderingen bepalen of de scope van een project scherpstellen? Wees je dan bewust van je aannames. Pas als je die kunt loslaten, leef je je echt in in de ander. Dat kost tijd, en daarmee komen we op het volgende punt.
Geduld en tijd nemen
Het klinkt misschien logisch, maar verdiepende gesprekken hebben tijd nodig. De Socratische benadering vraagt daarom om geduld, van jou en van je gesprekspartner. Het moedigt je aan om niet te snel tot conclusies te komen. Maar om de tijd te nemen om doordachte vragen te stellen die tot verdieping leiden. Dit kan ongemakkelijk voelen, maar levert waardevolle inzichten op.
Praktisch voorbeeld: Als IV-professional kan je de tijd nemen om verschillende vraagtechnieken toe te passen, om dieper door te dingen in de situatie. Dit voorkomt oppervlakkige antwoorden en zorgt ervoor dat de uiteindelijke oplossing goed gefundeerd is. Luister, en vraag door. Laat het samenvatten van antwoorden los, want daarin breng je eigen interpretatie mee. Juist dát staat haaks op de Socratische houding. Herhaal liever de exacte woorden van de ander. Gebruik de echovraag om de bal terug te kaatsen in de woorden van je gesprekpartner.
Kritisch denken en loslaten van empathie
Het laatste kernelement is kritisch zijn en empathie loslaten. De vragen die prikkelen, zetten aan tot denken en kunnen soms verontrusten. Een Socratisch gesprek draait niet om bevestigen en overnemen van emoties van de ander. Het gaat om kritisch denken. Als je als IV-professional de Socratische houding aanneemt, stel je kritische vragen. En die kunnen ongemakkelijke reacties oproepen. Juist daardoor komt het denken van zowel jezelf en de gesprekspartner in beweging. Laat empathie daarom los. Empathie leidt er vaak toe dat je meepraat met de ander en bevestigt. Vanuit de Socratische houding wil je dat niet: je wil samen wijzer worden.
Praktisch voorbeeld: Wanneer een gebruiker klaagt over de beperkingen van een systeem, hoeft je als IV-professional dit gevoel niet direct te bevestigen. In plaats daarvan vraag je door naar de specifieke pijnpunten en de werkelijke oorzaak van de frustratie.
